Japonca Nasıl Bir Dildir?
Animelerde kullanılan Japoncayı anlatmadan önce, Japoncadan biraz bahsetmek gerekir. Japonca, Doğu Asya’da konuşulan ve kökeni tam olarak bilinmeyen bir dildir. Korece ve Altay dillerine benzerlik gösterir. Bizim için ilginç yanı ise yazı sistemidir. Japoncada üç farklı yazı sistemi kullanılır: Hiragana (Japonca kelimeler için fonetik alfabe), Katakana (yabancı kelimeleri yazmak için) ve Kanji (Çin karakterlerini yazmak için). Japonca da Türkçe gibi özne-nesne-fiil yapısını kullanır. Cümlenin anlamını belirleyen çok sayıda kibar, resmi veya gündelik konuşma biçimine sahiptir. Ayrıca konuşan kişinin statüsüne göre değişen hitap biçimleri ve eklere sahiptir.
Animelerde ise bu konuşma tarzlarının hemen hemen hepsine rastlamak mümkündür. Animeler genellikle abartılı duygular ve dramatik anlatım içerdiğinden, karakterlerin konuşma tarzı gündelik Japoncadan biraz daha farklıdır. Karaktere göre de konuşma tarzı değişiklik göstermektedir. Örneğin; Goku, Eren gibi cesur ve güçlü karakterler ile Nezuko, Hinata gibi tatlı karakterlerin kullandıkları ses tonu ve kelime kalıpları birbirinden ayrılır. Hatta karakterin kişiliğine göre kendisine hitap şekli bile değişiklik gösterebilir.
Peki, anime izlemeye başlayanlar en çok neleri duyacaklardır? Bu sorunun iki cevabı var: Birincisi, belli kalıp cümleleri çok sık duyacaksınız. İkincisi ise karakterlerin birbirine hitap ederken kullandığı saygı ekleri diyebilirim. Şimdi gelin bu iki grubun en sık kullanılanlarını inceleyelim.
Animelerde Sık Duyacağınız Kalıplar
Burada size aşağı yukarı her anime duyabileceğiniz belli kalıpları liste şeklinde vermeye çalışacağım. Bunlar her türden karakter ve her türden durumda kullanılabilecek kavramlar oldukları için sık sık duyacak ve birçoğunu ezberleyeceksiniz. Gelelim listemize:
- Nani (何 – Ne): “Nani” Japoncada “ne” anlamına gelir. Ancak anime dünyasında genellikle büyük bir şaşkınlığı ifade etmek için yüksek sesle ve dramatik bir tonla kullanılır. Özellikle aksiyon animelerinde sıklıkla duyulabilir.
Baka! (馬鹿 – Aptal!): Japoncada “akılsız”, “aptal” veya “salak” anlamlarına gelen “baka” animelerde sinirli, kızgın ya da şaka yollu bir şekilde sıkça kullanılır. Kimi zaman dostça bir takılma kimi zaman ise gerçekten hakaret anlamı taşır.
- Sugoi! (すごい! – Harika! Muhteşem!): Japoncada “müthiş”, “muhteşem” veya “inanılmaz” anlamlarına gelen “sugoi” ise karakterin fazlaca etkilendiği ya da şaşırdığı durumlarda kullanılır. Bu rakibin dövüş tekniği, manzara ya da bir yemeğin lezzeti olabilir…
- Chotto Matte! (ちょっと待って! – Bir Saniye! Bekle!): “Chotto”, “biraz”, “azıcık” anlamlarına gelirken “matte” bekle demektir. Genellikle acele eden, çabuk atılan karakterleri durdurmak için söylenir. Bazense gerçekten karakterin durması için kullanılır.
- Daijoubu? (大丈夫? – İyi misin?): Bir karakterin iyi olup olmadığını kontrol etmek için kullanılır. Aynı zamanda “endişelenme”, “sorun yok” şeklinde de kullanılabilir. Örneğin, kendisini kötü hisseden birine “daijoubu” dendiğinde hem iyi misin hem de sorun yok anlamı taşıyabilir.
- Ohayou Gozaimasu (おはようございます – Günaydın): Daha samimi bir hali ise “Ohayou”dur.
- Oyasuminasai (おやすみなさい – İyi geceler): Yine daha samimi bir hali ise “Oyasumi”dir.
- Arigatou Gozaimasu (ありがとうございます – Teşekkür ederim): Japoncada birçok teşekkür ifadesi olsa da en yaygın olanı budur. Daha samimi hali ise “Arigotou” şeklindedir.
- Dou Itashimashite (どういたしまして – Rica ederim): Teşekküre karşılık kibar bir cevap niteliği taşır. Samimi ortamlarda ise “iie, iie” olarak duyulabilir. Bu ise hiç sorun yok anlamına gelir.
- Ja ne! (じゃね! – Görüşürüz!): Günlük hayatta arkadaşların vedalaşma biçimidir. Daha resmi halleri ise “matta ne” veya “matta ashita” (yarın görüşürüz) şeklindedir.
- Tadaima (ただいま – Eve geldim!): Japon kültüründe eve girerken bunu söylemek oldukça yaygındır.
- Okaeri (おかえり – Hoş geldin!): Tadaima diyen kişiye cevap olarak söylenir. Daha resmi ve kibar hali ise “”Okaerinasai” şeklindedir.
- Itadakimasu (いただきます – Afiyet olsun/ Yemeğe başlama cümlesi): Yemeğe başlamadan önce kullanılan bir şükran ifadesidir. Hem yemeği yapana hem de yemeğin kendisine duyulan minneti ifade eder.
- Gochisousama deshita (ごちそうさまでした – Yemekten sonra teşekkür etme ifadesi): Bir nevi eline sağlık demek gibidir. Yemeği hazırlayan kişiye teşekkür etme yoludur.
Elbette bu örnekler çoğaltılabilir. Buraya eklemediğim daha birçok kelime veya kalıbı duyacağınıza eminim. Ancak ben daha genel olanları sizinle paylaşmayı uygun buldum. Bir de animelerde karakterlere özgü konuşma tarzlarına rastlamanız mümkündür. Örneğin her cümlenin sonuna -nyan ekleyen bir karakter olabilir.
Japonca Hitap Şekilleri
Japonca, resmi ve gayrı resmi birçok hitap şekline sahiptir. Japoncada sosyal hiyerarşilere büyük bir önem verilir. Bir kişiye nasıl hitap ettiğiniz; ona duyduğunu saygıyı, ilişkinizin yakınlığını ve bağlamanı belirlemeden önemlidir. Birçok hitap şekli olsa da ben burada en yaygın olanları ele alacağım:
- -san (さん): En yaygın ve nötr hitap biçimidir. Birine nazikçe hitap etmek için kullanılır. Türkçeye altyazılarda bay, bayan diye çevrildiğini görebilirsiniz ama çevrilmemesi daha doğrudur.
- -kun (君 / くん): Genellikle erkeklere hitap etmek için kullanılır. Özellikle arkadaşlar, iş yerindeki kıdemsiz çalışanlar ve genç erkekler için uygundur.
- -chan (ちゃん): Küçük çocuklara ve sevimli gözüken kişilere karşı kullanılır. Özellikle yakın arkadaşlar arasında kullanılır, resmi durumlarda kullanılmaz.
- -sama (様 / さま): Çok saygılı bir hitap biçimidir. Soylu kişilere, müşteriler veya çok yüksek mevki sahiplerine karşı kullanılır.
- -senpai (先輩 / せんぱい): İş yerinde veya okulda sizden kıdemli kişilere hitap etmek için kullanılır.
- -kouhai (後輩 / こうはい): “Senpai”nin tam tersidir. Sizden kıdemsiz kişilere karşı kullanılır. Ancak genellikle ismin sonuna eklenmez, sıfat olarak kullanılır. Örneğin; “sen benim kouhai’msin”.
- -sensei (先生 / せんせい): Öğretmenler, doktorlar, sanatçılar ve ustalar gibi saygın meslek sahiplerine yönelik olarak kullanılır. İsimle kullanılabileceği gibi direkt olarak “sensei” şeklinde de kullanılabilir.
-shi (氏 / し): Nötr ama saygılı bir hitap şeklidir. Gündelik hayattan ziyade resmi yazışmalarda veya gazetelerde vs. karşılaşılabilir.
- Dono (殿): Geçmişte samuraylar ve soylular için kullanılan bir hitap şeklidir. -san ile -sama arasında bir saygı seviyesi taşır.
Japoncada biriyle nasıl konuşacağınız, onunla olan ilişkiniz belirlemektedir. Aile ve arkadaşlar ile genelde saygı sözcükleri olmadan ya da -chan gibi daha samimi ekler kullanılarak konuşulur. İş ortamında ise -san ve -sama sıklıkla kullanılır. Bir de bazı Japonlar kendi isimlerine de saygı eki ekleyebilirler. Genellikle bu davranış çocuklarda görülür ve kendilerinden üçüncü şahıs olarak bahsederler. Animelerde de bu durum görülür. Ancak çocuklardan ziyade aptal ya da çok egolu karakterlere özgüdür. Örneğin “Mika-sama sizi bir güzel benzetecek” gibi bir cümle de kişi aslında kendinden bahsediyordur.
